SAĞLIKLI BESLENME NEDİR?
İnsan vücudunda günlük fonksiyonların yerine getirilebilmesi için enerjiye enerji için de besinlere ihtiyaç duyulur.
Yediğimiz besinlerin içerisinde yer alan üç makro besin ögesi vardır. Bunlar karbonhidrat, protein ve yağlardır. Bu üç temel gruba ek olarak mikro besin ögeleri olan vitamin ve mineraller de besinlerle birlikte vücuda alınan vücut için gerekli diğer bileşenlerdir. Sindirim, solunum, sinir, boşaltım, dolaşım, iskelet ve kas sistemlerinin sorunsuz bir şekilde çalışması, hormonlar ve vücut salgılarının sağlıklı bir şekilde üretilmesi, motor becerilerle bilişsel fonksiyonların sağlıklı bir biçimde devam ettirilmesi için vitamin ve mineral gereksinimlerin tam olarak karşılanması çok büyük bir öneme sahiptir.
Sağlıklı beslenme, en temel anlamıyla tüm makro ve mikro besin ögelerini kişinin ihtiyaç duyduğu miktarlarda içeren, aynı zamanda bireyin ihtiyaç duyduğu enerji miktarını tam olarak karşılayan beslenmedir. Her bireyin vücut kompozisyonu, yaşı, cinsiyeti ve fiziksel aktivite durumu göz önünde bulundurularak bireyin kendi ihtiyacını karşılayacak sağlıklı beslenme listesi, genel kuralları belli olmasına karşın kişiye özgü olarak diyetisyen tarafından hazırlanmalıdır.
Sağlıksız beslenmeye bağlı olarak görülebilen sorunlar nelerdir?
Dünya üzerinde sıklıkla görülen kronik hastalıkların pek çoğu beslenme ile doğrudan bir ilişki içerisindedir. Buna ek olarak sağlıksız ve dengesiz beslenme ile enfeksiyon hastalıkları başta olmak üzere birçok akut hastalığın da ortaya çıkış riskinde artış söz konusudur. Ülkemizde ve dünyada beslenmeye bağlı olarak en sık görülen sağlık sorunu obezitedir. Fazla kiloluluğun ileri bir boyutu olan obezite; diyabet, kalp ve damar hastalıkları, hormonal hastalıklar ve metabolik sendrom gibi birçok hastalığın en önemli risk faktörlerinden biridir. Sağlıksız, dengesiz veya yetersiz beslenme durumunda ortaya çıkan kötü beslenme tablosu ile birlikte sıklıkla görülen sağlık sorunlarından bazıları şunlardır:
- Unutkanlık, konsantrasyon güçlüğü ve bilinç bulanıklığı
- Yorgunluk ve halsizlik
- Zayıflık
- Anemi (kansızlık)
- Kemik ve eklem hastalıkları
- Kas kaybı (sarkopeni) ve kas gücünde azalma
- Tiroid hastalıkları
- İnfertilite (kısırlık)
- Büyüme ve gelişim geriliği
- Sık geçirilen enfeksiyonlar
Sağlıksız, dengesiz, yetersiz veya aşırı beslenmenin uzun süreli olarak devam etmesi halinde çok daha ciddileşebilen ve ölüme kadar ilerleyebilen sağlık sorunlarının ortaya çıkması söz konusu olabilmektedir.
Sağlıklı (optimal) beslenmedeki amaç;
Yaşam boyu tüm bireylerin sağlığının korunması, iyileştirilmesi ve geliştirilmesi, yaşam kalitesinin arttırılması ve sağlıklı yaşam biçiminin benimsenmesini sağlamaktır.
Toplumda sıklıkla görülen ve yaşam kalitesini bozan zayıflık, bodurluk, demir eksikliği anemisi, iyot eksikliği hastalıkları, folik asit ve D vitamini eksiklikleri, diş çürükleri, şişmanlık ve beslenmeyle ilişkili kronik hastalıkların (kalp damar hastalıkları, hipertansiyon, diyabet, osteoporoz, bazı kanser türleri vb.) önlenmesi, yaşam biçiminin geliştirilmesi, bireylerin sağlık ve beslenme konularında bilinçlendirilmesi ve eğitimi ile mümkündür. Halkın sağlıklı beslenme konusunda eğitimi ve bilinçlendirilmesi yaşam döngüsü boyunca devam etmelidir. Beslenme ve sağlıkla ilişkili birbiri ile taban tabana zıt kanıta dayalı olmayan etik dışı bilgileri, fikirleri ve yorumları içeren iletiler insanları hatalı beslenme ve sağlıkla ilgili davranışlara yönlendirmekte, şüpheye ve kararsızlığa düşürmektedir. Bunun doğal sonucu olarak hem birey hem de o bireyle birlikte tüm toplum olumsuz bir şekilde etkilenmektedir. Bilgi kirliliği insanların doğru bilgiden yararlanmalarını engellemekte, onları yanlışa yönlendirmektedir. Beslenme bilgisinin aktarımında bireylerin doğru ve sağlıklı veriye ulaşımında yaşanan sorunlar, kişiler arası farklılık ile bilgi kirliliğinin yaşanması, kişilerin sağlığını olumsuz yönde etkilemektedir. Bu nedenle sağlıklı beslenmeyi güvenilir kaynaklardan öğrenmek hem bireylerin dolayısıyla toplumların sağlığı için büyük önem taşımaktadır.
